ប្រវត្តិបឹងយក្សឡោម ខេត្តរតនគិរី ប្រទេសកម្ពុជា

បឹងយក្សឡោម ស្ថិតនៅក្នុងខេត្តរតនគិរី ភាគឦសាននៃប្រទេសកម្ពុជា គឺជាអច្ឆរិយៈធម្មជាតិ ដែលមានសារៈប្រយោជន៍ ប្រវត្តិសាស្រ្ត វប្បធម៌ និងបរិស្ថានដ៏សម្បូរបែប។ បឹងភ្នំភ្លើងដ៏ស្រស់ត្រកាលនេះ មិនត្រឹមតែជាភូមិសាស្ត្រដ៏អស្ចារ្យប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែក៏ជាកន្លែងដ៏សំខាន់សម្រាប់សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច ដែលបានរស់នៅតំបន់នេះអស់ជាច្រើនសតវត្សមកហើយ។ នៅក្នុងអត្ថបទនេះ យើងនឹងស្វែងយល់ពីប្រវត្តិបឹងយក្សឡោម សារៈសំខាន់នៃវប្បធម៌របស់វា និងតួនាទីដែលវាដើរតួក្នុងប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ីរបស់ខេត្ត និងបេតិកភណ្ឌក្នុងស្រុក។

ប្រភពដើមភូគព្ភសាស្ត្រ

បឹងយក្សឡោម ជាបឹងក្រហូងដែលបង្កើតឡើងដោយភ្នំភ្លើងអណ្តែត ដែលបានផ្ទុះកាលពីរាប់ពាន់ឆ្នាំមុន។ សកម្មភាពភ្នំភ្លើងបានបង្កើតជារណ្តៅមាត់ភ្នំភ្លើងដែលនៅទីបំផុតពោរពេញទៅដោយទឹកភ្លៀងដែលនាំទៅដល់ការបង្កើតជាបឹង។ តំបន់ជុំវិញបឹងត្រូវបានគេស្គាល់ថាសម្រាប់ទេសភាពតែមួយគត់របស់វា ដែលរួមមានថ្មភ្នំភ្លើង ព្រៃត្រូពិចក្រាស់ និងសត្វព្រៃចម្រុះ។ ជាលទ្ធផល បឹងយក្សឡោមត្រូវបានចាត់ទុកថាជារមណីយដ្ឋានធម្មជាតិដ៏ទាក់ទាញបំផុតមួយរបស់កម្ពុជា។

សារៈសំខាន់នៃវប្បធម៌

អស់រយៈពេលជាច្រើនសតវត្សមកហើយ បឹងយក្សឡោមបានរក្សាសារៈសំខាន់ខាងវិញ្ញាណ និងវប្បធម៌សម្រាប់សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច ជាពិសេសជនជាតិទំពួន និងជនជាតិគ្រឹង។ ក្រុមទាំងនេះមានទំនាក់ទំនងយ៉ាងស៊ីជម្រៅទៅនឹងដី ហើយបឹងនេះជារឿយៗត្រូវបានចាត់ទុកថាពិសិដ្ឋ។ ទំនៀមទំលាប់ ពិធី និងរឿងរ៉ាវក្នុងតំបន់ជាច្រើនត្រូវបានផ្តោតជុំវិញបឹង ដែលត្រូវបានគេមើលឃើញថាជាប្រភពនៃជីវិត និងថាមពលខាងវិញ្ញាណ។

បឹង​និង​ព្រៃ​ជុំវិញ​របស់​វា​ក៏​ជា​ផ្នែក​មួយ​សម្រាប់​សេដ្ឋកិច្ច​ក្នុង​តំបន់​ដែរ។ សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចពឹងផ្អែកលើតំបន់នេះសម្រាប់កសិកម្ម នេសាទ និងអនុផលព្រៃឈើ។ យក្សឡោម ជានិមិត្តរូបនៃភាពធន់ និងភាពសុខដុមជាមួយធម្មជាតិ ដែលបង្ហាញពីការគោរពយ៉ាងជ្រាលជ្រៅដែលជនជាតិដើមភាគតិចមានចំពោះបរិស្ថានរបស់ពួកគេ។

សារៈសំខាន់អេកូឡូស៊ី

បឹងយក្សឡោមមិនត្រឹមតែមានសារៈសំខាន់ខាងវប្បធម៌ប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទាំងដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់នៅក្នុងប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ីក្នុងស្រុកផងដែរ។ បឹង​នេះ​ជា​ជម្រក​នៃ​ប្រភេទ​សត្វ​ជាច្រើន​ប្រភេទ រួម​មាន​រុក្ខជាតិ​ក្នុង​ទឹក ត្រី និង​សត្វ​ស្លាប។ ព្រៃឈើដែលនៅជុំវិញនោះសម្បូរទៅដោយជីវចម្រុះ ដែលផ្តល់ជម្រកសម្រាប់ទាំងរុក្ខជាតិ និងសត្វ ដែលមានសារៈសំខាន់ចំពោះតុល្យភាពអេកូឡូស៊ីក្នុងតំបន់។ បឹងនេះក៏ដើរតួជាធនធានទឹកដ៏សំខាន់សម្រាប់សហគមន៍ដែលរស់នៅក្បែរនោះ។

ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ មានការបង្កើនការយល់ដឹងអំពីតម្រូវការការពារបឹងយក្សឡោម និងបរិស្ថានជុំវិញរបស់វា។ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា និងអង្គការក្នុងស្រុកបានចាត់វិធានការលើកកម្ពស់ទេសចរណ៍ប្រកបដោយនិរន្តរភាព និងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងអភិរក្សនៅក្នុងតំបន់នេះ ដោយធានាថាបឹងនេះនៅតែជាសម្បត្តិធម្មជាតិ និងវប្បធម៌សម្រាប់មនុស្សជំនាន់ក្រោយ។

ការអភិរក្ស និងបញ្ហាប្រឈម

ទោះបីជាមានសារៈសំខាន់ផ្នែកវប្បធម៌ និងអេកូឡូស៊ីក៏ដោយ ក៏បឹងយក្សឡោមប្រឈមមុខនឹងបញ្ហាជាច្រើន រួមទាំងការគំរាមកំហែងពីការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើ ការបំពុល និងការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ។ ការពង្រីកយ៉ាងឆាប់រហ័សនៃសកម្មភាពកសិកម្មនៅក្នុងតំបន់បានធ្វើឱ្យមានសម្ពាធលើព្រៃឈើជុំវិញ ខណៈការបំពុលពីការតាំងទីលំនៅនៅក្បែរនោះ និងទេសចរណ៍អាចធ្វើឱ្យគុណភាពទឹកនៃបឹងធ្លាក់ចុះ។

កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងត្រូវបានធ្វើឡើងដើម្បីការពារបឹងយក្សឡោម តាមរយៈគំនិតផ្តួចផ្តើមអភិរក្សផ្សេងៗ។ ក្នុង​ឆ្នាំ​២០១៦ រដ្ឋាភិបាល​កម្ពុជា​បាន​កំណត់​តំបន់​ជុំវិញ​បឹង​ជា​ព្រៃ​ការពារ ដោយ​ជួយ​ថែរក្សា​បរិស្ថាន​ធម្មជាតិ។ លើសពីនេះ អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលក្នុងស្រុក និងសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចបានធ្វើការរួមគ្នាដើម្បីលើកកម្ពស់ការយល់ដឹងអំពីសារៈសំខាន់នៃវិស័យទេសចរណ៍ប្រកបដោយនិរន្តរភាព និងការគ្រប់គ្រងបរិស្ថាន។

សេចក្តីសន្និដ្ឋាន

បឹងយក្សឡោម ក្នុងខេត្តរតនគិរី គឺជារមណីយដ្ឋានដ៏ប្លែក និងសំបូរបែបប្រវត្តិសាស្ត្រ ដែលឆ្លុះបញ្ចាំងពីទំនាក់ទំនងយ៉ាងស៊ីជម្រៅរវាងសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចរបស់កម្ពុជា និងបរិស្ថានរបស់ពួកគេ។ តាំងពីដើមកំណើតភូគព្ភសាស្ត្រជាភ្នំភ្លើង ដល់សារៈសំខាន់នៃវប្បធម៌ជាកន្លែងពិសិដ្ឋ បឹងយក្សឡោមបានដើរតួនាទីសំខាន់ក្នុងជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាជនក្នុងតំបន់អស់ជាច្រើនជំនាន់។ នៅពេលដែលប្រទេសកម្ពុជាបន្តអភិវឌ្ឍ វាមានសារៈសំខាន់ណាស់ក្នុងការធានាថាបឹង និងប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ីជុំវិញរបស់វាត្រូវបានរក្សាទុកសម្រាប់មនុស្សជំនាន់ក្រោយ ដោយធ្វើឱ្យមានតុល្យភាពតម្រូវការរបស់សហគមន៍មូលដ្ឋានជាមួយនឹងការអនុវត្តការអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាព។

ប្រភព៖

១.ក្រសួងបរិស្ថានកម្ពុជា រាយការណ៍អំពីតំបន់ការពារធម្មជាតិ និងជីវចម្រុះ។

២.បទសម្ភាសន៍ជាមួយមេដឹកនាំសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចខេត្តរតនគិរី (ឆ្នាំ ២០១៩)។

៣.អត្ថបទសិក្សាអំពីបឹងភ្នំភ្លើងអាស៊ីអាគ្នេយ៍ និងសារៈសំខាន់អេកូឡូស៊ីរបស់វា (Southeast Asian Journal of Natural History, 2017)។

៤."រតនគិរី៖ មគ្គុទ្ទេសក៍ប្រវត្តិសាស្ត្រ និងវប្បធម៌" ដោយ ពេជ្រ រតនគិរី (សាកលវិទ្យាល័យភ្នំពេញ ឆ្នាំ ២០១៨)។