ដំឡូងជ្វា (Ipomoea batatas) ត្រូវបានចាត់ទុកយ៉ាងទូលំទូលាយថាជាបន្លែដែលមានជីវជាតិ និងសម្បូរបែប ដែលបានក្លាយជាអាហារសំខាន់នៅក្នុងរបបអាហារពិភពលោកជាច្រើន។ ខណៈពេលដែលមើមគឺជាផ្នែកដែលគេប្រើប្រាស់ច្រើនជាងគេបំផុតរបស់ដំឡូងជ្វា ស្លឹកក៏ផ្តល់អត្ថប្រយោជន៍ផ្នែកអាហារូបត្ថម្ភ និងសុខភាពយ៉ាងសំខាន់ផងដែរ។ អត្ថបទនេះនឹងពិភាក្សាអំពីអត្ថប្រយោជន៍ស្លឹកដំឡូងជ្វាដល់សុខភាពមនុស្ស។ អត្ថបទនេះនិយាយអំពីសារធាតុចិញ្ចឹមដែលមាននៅក្នុងដំឡូងជ្វា ប្រភពដើមនៃដំឡូងជ្វា ប្រទេសដែលដាំដុះ និងការបែងចែកប្រភេទរុក្ខជាតិដំឡូងផ្អែម។
អត្ថប្រយោជន៍សុខភាពនៃស្លឹកដំឡូងជ្វា
ស្លឹកដំឡូងជ្វា ដែលច្រើនតែមើលរំលង គឺសម្បូរទៅដោយសារធាតុចិញ្ចឹមសំខាន់ៗ និងផ្តល់អត្ថប្រយោជន៍ជាច្រើនដល់សុខភាព។ អត្ថប្រយោជន៍សុខភាពទាំងនេះរួមមាន៖
១.សម្បូរទៅដោយសារធាតុប្រឆាំងអុកស៊ីតកម្ម៖ ស្លឹកដំឡូងជ្វាផ្ទុកនូវសារធាតុប្រឆាំងអុកស៊ីតកម្មខ្ពស់ រួមទាំងសារធាតុ carotenoids និង polyphenols ដែលជួយប្រឆាំងនឹងភាពតានតឹងអុកស៊ីតកម្ម។ ភាពតានតឹងអុកស៊ីតកម្មត្រូវបានផ្សារភ្ជាប់ទៅនឹងការវិវត្តនៃស្ថានភាពរ៉ាំរ៉ៃដូចជាជំងឺមហារីក ជំងឺបេះដូង និងជំងឺទឹកនោមផ្អែម។ សារធាតុប្រឆាំងអុកស៊ីតកម្មបន្សាបរ៉ាឌីកាល់សេរី កាត់បន្ថយហានិភ័យនៃការខូចខាតកោសិកា និងការរលាក។
២.បង្កើនប្រព័ន្ធការពាររាងកាយ៖ ស្លឹកគឺជាប្រភពដ៏ល្អនៃវីតាមីន C ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថាសម្រាប់លក្ខណៈសម្បត្តិពង្រឹងប្រព័ន្ធភាពស៊ាំរបស់វា។ វីតាមីន C ដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការគាំទ្រប្រព័ន្ធការពាររាងកាយ ដោយជំរុញការផលិតកោសិកាឈាមស និងពង្រឹងយន្តការការពាររបស់រាងកាយប្រឆាំងនឹងការឆ្លងមេរោគ។
៣.ជំនួយដល់សុខភាពរំលាយអាហារ៖ ស្លឹកដំឡូងជ្វាសម្បូរទៅដោយជាតិសរសៃអាហារ ដែលជួយដល់ការរំលាយអាហារ ដោយគ្រប់គ្រងចលនាពោះវៀន និងលើកកម្ពស់សុខភាពពោះវៀន។ ជាតិសរសៃក៏ជួយកាត់បន្ថយហានិភ័យនៃការវិវត្តទៅជាជំងឺក្រពះពោះវៀន ដូចជាការទល់លាមក និងមហារីកពោះវៀនធំ។
៤.លើកកម្ពស់សុខភាពភ្នែក៖ មាតិកាខ្ពស់នៃវីតាមីន A នៅក្នុងស្លឹកដំឡូងជ្វាជួយដល់ការមើលឃើញដែលមានសុខភាពល្អ។ វីតាមីន A មានសារៈសំខាន់សម្រាប់ការថែរក្សាភ្នែកឱ្យបានល្អ និងការពារប្រឆាំងនឹងភាពងងឹតងងុលពេលយប់ និងលក្ខខណ្ឌផ្សេងៗដែលទាក់ទងនឹងភ្នែក។
៥.លក្ខណៈសម្បត្តិប្រឆាំងនឹងការរលាក៖ សមាសធាតុប្រឆាំងនឹងការរលាកដែលមាននៅក្នុងស្លឹកដំឡូងជ្វាអាចជួយកាត់បន្ថយការរលាកក្នុងរាងកាយ ធ្វើឱ្យវាមានអត្ថប្រយោជន៍សម្រាប់អ្នកដែលមានបញ្ហារលាកដូចជារលាកសន្លាក់។ ការទទួលទានស្លឹកទាំងនេះជាទៀងទាត់អាចកាត់បន្ថយរោគសញ្ញាដូចជាការឈឺចាប់ និងហើម។
៥.គ្រប់គ្រងជាតិស្ករក្នុងឈាម៖ ការសិក្សាមួយចំនួនបានបង្ហាញថា ស្លឹកដំឡូងជ្វាអាចជួយគ្រប់គ្រងកម្រិតជាតិស្ករក្នុងឈាម ដែលអាចមានប្រយោជន៍ជាពិសេសសម្រាប់អ្នកដែលមានជំងឺទឹកនោមផ្អែម ឬអ្នកដែលមានហានិភ័យនៃការវិវត្តទៅជាជំងឺ។ ស្លឹកមានសមាសធាតុដែលអាចធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវភាពប្រែប្រួលអាំងស៊ុយលីន និងជួយរក្សាកម្រិតជាតិស្ករឱ្យមានតុល្យភាព។
សារធាតុចិញ្ចឹមដែលមាននៅក្នុងស្លឹកដំឡូងផ្អែម
ស្លឹកដំឡូងជ្វាសម្បូរទៅដោយសារធាតុចិញ្ចឹមសំខាន់ៗ ដែលធ្វើឱ្យវាជាការបន្ថែមដ៏អស្ចារ្យក្នុងរបបអាហារណាមួយ។ សារធាតុចិញ្ចឹមសំខាន់ៗដែលមាននៅក្នុងស្លឹកដំឡូងជ្វារួមមាន៖
១.វីតាមីន៖ ស្លឹកដំឡូងជ្វាសម្បូរទៅដោយវីតាមីន A និង C ។ វីតាមីន A ត្រូវបានរកឃើញក្នុងទម្រង់នៃបេតាការ៉ូទីន មានសារៈសំខាន់សម្រាប់ការថែរក្សាសុខភាពភ្នែក ខណៈដែលវីតាមីន C ជួយដល់ប្រព័ន្ធភាពស៊ាំ សុខភាពស្បែក និងការផលិតកូឡាជែន។
២.សារធាតុរ៉ែ៖ ស្លឹកទាំងនេះគឺជាប្រភពដ៏ល្អនៃសារធាតុរ៉ែសំខាន់ៗដូចជា កាល់ស្យូម ដែក ម៉ាញ៉េស្យូម និងប៉ូតាស្យូម។ កាល់ស្យូមមានសារៈសំខាន់សម្រាប់សុខភាពឆ្អឹង ខណៈជាតិដែកមានសារៈសំខាន់សម្រាប់ចរាចរឈាម និងការពារភាពស្លេកស្លាំង។ ម៉ាញ៉េស្យូម និងប៉ូតាស្យូម ជួយគ្រប់គ្រងមុខងារសាច់ដុំ និងសរសៃប្រសាទ។
៣.ជាតិសរសៃ៖ ស្លឹកដំឡូងជ្វាគឺជាប្រភពដ៏ល្អនៃជាតិសរសៃអាហារ ដែលជួយលើកកម្ពស់សុខភាពរំលាយអាហារ ជួយគ្រប់គ្រងជាតិស្ករក្នុងឈាម និងអាចកាត់បន្ថយកម្រិតកូឡេស្តេរ៉ុលបាន។
៤.ប្រូតេអ៊ីន៖ ថ្វីត្បិតតែស្លឹកដំឡូងជ្វាមិនមានជាតិប្រូតេអ៊ីនខ្ពស់ក៏ដោយ វាមានបរិមាណប្រូតេអ៊ីនពីរុក្ខជាតិតិចតួច ដែលរួមចំណែកដល់ការកសាង និងជួសជុលជាលិការាងកាយ។
៤.សារធាតុប្រឆាំងអុកស៊ីតកម្ម៖ ស្លឹកមានផ្ទុកសារធាតុ carotenoids (ដូចជា beta-carotene) និង flavonoids ដែលសារធាតុទាំងពីរនេះមានលក្ខណៈសម្បត្តិប្រឆាំងអុកស៊ីតកម្មដែលការពាររាងកាយពីការខូចខាតអុកស៊ីតកម្ម។
ប្រភពដើមរបស់ដំឡូងជ្វា
ដំឡូងជ្វាត្រូវបានគេជឿថាមានដើមកំណើតនៅអាមេរិកកណ្តាល និងខាងត្បូង ជាកន្លែងដែលពួកគេត្រូវបានដាំដុះដំបូងដោយអរិយធម៌បុរាណកាលពីជាង 5,000 ឆ្នាំមុន។ ភ័ស្តុតាងបង្ហាញថាដំឡូងជ្វាត្រូវបានដាំដុះនៅក្នុងតំបន់ដែលឥឡូវនេះជាប្រទេសប៉េរូ និងអេក្វាឌ័រ ដែលវាជាប្រភពអាហារដ៏សំខាន់។
ដើមដំឡូងជ្វាបានរីករាលដាលទៅកាន់តំបន់ផ្សេងទៀតនៃពិភពលោកតាមរយៈការធ្វើពាណិជ្ជកម្មនិងការរុករក។ នៅសតវត្សរ៍ទី 15 អ្នករុករកបាននាំយកដំឡូងផ្អែមត្រឡប់ទៅអឺរ៉ុបវិញបន្ទាប់ពីការធ្វើដំណើររបស់ពួកគេទៅកាន់ទ្វីបអាមេរិក ហើយពីទីនោះពួកគេបានរីករាលដាលដល់អាស៊ី អាហ្វ្រិក និងផ្នែកផ្សេងទៀតនៃពិភពលោក។
ប្រទេសដែលដាំដំឡូងជ្វា
ដំឡូងជ្វាត្រូវបានដាំដុះនៅក្នុងប្រទេសជាច្រើនជុំវិញពិភពលោក ដោយសារតែការសម្របខ្លួនទៅនឹងអាកាសធាតុដ៏ធំទូលាយ។ អ្នកផលិតដំឡូងជ្វាចំបងគឺ៖
១.ចិន៖ រហូតមកដល់ពេលនេះ ប្រទេសចិនគឺជាប្រទេសផលិតដំឡូងជ្វាធំជាងគេ ដោយបានរួមចំណែកច្រើនជាងពាក់កណ្តាលនៃផលិតកម្មពិភពលោក។ ប្រទេសនេះដាំដំឡូងជ្វាជាចម្បងសម្រាប់ប្រើប្រាស់ជាអាហារ ក៏ដូចជាចំណីសត្វ និងគោលបំណងឧស្សាហកម្ម។
២.សហរដ្ឋអាមេរិក៖ សហរដ្ឋអាមេរិកគឺជាអ្នកផលិតដំឡូងជ្វាដ៏សំខាន់មួយ ជាពិសេសនៅក្នុងរដ្ឋដូចជា North Carolina, Mississippi និង Louisiana ។ ដំឡូងជ្វាត្រូវបានប្រើប្រាស់យ៉ាងទូលំទូលាយនៅសហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងទម្រង់ផ្សេងៗគ្នា រួមទាំងអាំង កិន ឬជាផ្នែកនៃនំដុត។
៣.ប្រទេសឥណ្ឌា៖ ប្រទេសឥណ្ឌាគឺជាអ្នកផលិតដំឡូងជ្វាដ៏សំខាន់មួយទៀត ដោយមានការដាំដុះរីករាលដាលនៅទូទាំងរដ្ឋនានា រួមទាំងរដ្ឋ Andhra Pradesh និងតាមីលណាឌូ។ ដំឡូងជ្វាជាដំណាំអាហារដ៏សំខាន់នៅតាមតំបន់ជនបទជាច្រើនក្នុងប្រទេស។
៤.នីហ្សេរីយ៉ា៖ នៅទ្វីបអាហ្រ្វិក នីហ្សេរីយ៉ាគឺជាអ្នកផលិតដំឡូងជ្វាឈានមុខគេមួយ។ បន្លែគឺជាផ្នែកសំខាន់នៃរបបអាហារក្នុងស្រុក ហើយត្រូវបានដាំដុះយ៉ាងទូលំទូលាយនៅទូទាំងតំបន់ផ្សេងៗគ្នា។
៥.ប្រទេសជប៉ុន៖ ប្រទេសជប៉ុនមានប្រវត្តិដាំដុះដំឡូងជ្វាយូរមកហើយ ហើយបន្លែគឺជាផ្នែកមួយដ៏សំខាន់នៃម្ហូបបែបប្រពៃណីរបស់ជប៉ុន។ វាត្រូវបានគេប្រើទាំងក្នុងម្ហូបអាហារផ្អែម និងអាហារ រួមទាំងស៊ុបដំឡូងជ្វាដ៏ល្បីរបស់ជប៉ុន និងស៊ុបផ្អែម។
៦.ប្រទេសផ្សេងទៀត៖ ប្រទេសដែលផលិតដំឡូងជ្វាដែលគួរឱ្យកត់សម្គាល់ផ្សេងទៀតរួមមានប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី ប្រេស៊ីល ហ្វីលីពីន និងប្រទេសមួយចំនួននៅអនុតំបន់សាហារ៉ាអាហ្រ្វិក ដូចជាប្រទេសអ៊ូហ្គង់ដា និងម៉ាឡាវី។
តើដំឡូងជ្វាជាប្រភេទអ្វី?
ដំឡូងជ្វាជាកម្មសិទ្ធិរបស់គ្រួសារ Convolvulaceae។ ដំឡូងជ្វាមានឈ្មោះថា Ipomoea batatas ដែលជាធម្មតាដុះនៅក្នុងអាកាសធាតុក្តៅ។ ខណៈពេលដែលដើមដំឡូងជ្វាមានអាយុច្រើនឆ្នាំ ជាទូទៅវាត្រូវបានដាំដុះជាប្រចាំឆ្នាំនៅក្នុងតំបន់ជាច្រើន។
រុក្ខជាតិនេះបង្កើតស្លឹកបៃតងជារាងបេះដូង ហើយផ្នែកដែលអាចបរិភោគបានគឺមើមក្រោមដី។ ដំឡូងជ្វាអាចមានពណ៌ខុសៗគ្នា ដោយពូជដែលគេឃើញភាគច្រើនគឺពណ៌ទឹកក្រូច ទោះបីជាយ៉ាងណា វាក៏អាចមានពណ៌ស ពណ៌ស្វាយ ឬពណ៌លឿងផងដែរ។ មើមមានរសជាតិផ្អែមជាធម្មតា ដែលជាមូលហេតុដែលគេនិយមប្រើទាំងម្ហូបទាំងរសជាតិផ្អែម។
សេចក្តីសន្និដ្ឋាន
ស្លឹកដំឡូងជ្វា គឺជាផ្នែកមួយដែលត្រូវបានគេមើលរំលងជាញឹកញាប់របស់រុក្ខជាតិ ប៉ុន្តែពួកវាផ្តល់អត្ថប្រយោជន៍ជាច្រើនដល់សុខភាព។ សំបូរទៅដោយសារធាតុចិញ្ចឹមសំខាន់ៗដូចជា វីតាមីន A និង C ជាតិសរសៃ និងសារធាតុប្រឆាំងអុកស៊ីតកម្ម ពួកវារួមចំណែកដល់ការធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវការរំលាយអាហារ មុខងារប្រព័ន្ធភាពស៊ាំ និងសុខុមាលភាពទូទៅ។ ដំឡូងជ្វាដែលមានដើមកំណើតមកពីអាមេរិកកណ្តាល និងខាងត្បូង ឥឡូវនេះត្រូវបានដាំដុះយ៉ាងទូលំទូលាយនៅជុំវិញពិភពលោក ជាមួយនឹងការផលិតយ៉ាងសំខាន់នៅក្នុងប្រទេសដូចជាប្រទេសចិន សហរដ្ឋអាមេរិក និងឥណ្ឌា។ ក្នុងនាមជាសមាជិកនៃគ្រួសារ Convolvulaceae ដំឡូងជ្វាគឺជាដំណាំដែលអាចសម្របខ្លួនបាន និងមានតម្លៃ ដែលមានសារៈសំខាន់ទាំងអាហារូបត្ថម្ភ និងផ្នែកកសិកម្ម។
ប្រភព៖
១.សមាគមដំឡូងជ្វាជាតិ។ (n.d.) អត្ថប្រយោជន៍សុខភាពនៃស្លឹកដំឡូងជ្វា។ ដកស្រង់ចេញពីគេហទំព័រ www.nationalsweetpotatoassociation.org
២.អង្គការស្បៀងអាហារ និងកសិកម្មនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ (FAO)។ (២០២១)។ ផលិតកម្ម និងពាណិជ្ជកម្មដំឡូងជ្វាសកល។ ដកស្រង់ចេញពីគេហទំព័រ www.fao.org
៣.សាកលវិទ្យាល័យ Maryland Extension ។ (២០២១)។ អត្ថប្រយោជន៍អាហារូបត្ថម្ភនៃស្លឹកដំឡូងជ្វា បានទាញយកពី extension.umd.edu
